ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΤΗΣ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑΣ - ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΝΕΩΝ «ΓΚΟΥΣΤΑΦ ΜΑΛΕΡ (του Αλέξιου Σαββίδη)

 Μεγάλες Ορχήστρες του Κόσμου στην Ελλάδα

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΤΗΣ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑΣ - ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΝΕΩΝ «ΓΚΟΥΣΤΑΦ ΜΑΛΕΡ

       

Τον Απρίλιο του 2009 εμφανίστηκαν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών δύο σπουδαία συμφωνικά σύνολα, η Ορχήστρα της Φινλανδικής Ραδιοφωνίας υπό τον ταλαντούχο νέο Φινλανδό Ζακάρι (Σακάρι) ΄Οραμο και η Ορχήστρα Νέων «Γκούσταφ Μάλερ» υπό τον Γερμανό ΄Ινγκο Μετζμάχερ. Στη συνέχεια της παρουσίασης των εμφανιζόμενων μεγάλων ξένων ορχηστρών στην Ελλάδα στο άρθρο αυτό δίνονται διάφορα στοιχεία για την ιστορία και την ως τώρα πορεία των συμφωνικών αυτών συνόλων στο διεθνές μουσικό στερέωμα.

************************

H ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΗΣ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑΣ

Ιδρυμένη το 1927 ως η κύρια ορχήστρα της Φινλανδικής Ραδιοφωνίας (YLE Radion Sinfoniaorkesteri) με έδρα της το Χελσίνκι, είχε κατά την πρώτη τριακονταετία λειτουργίας της ως πρώτους κύριους μαέστρους της τρεις αξιόλογους Φινλανδούς μουσικούς, τους ΄Ερκκι Λίνκο (Erkki Linko,1927-1929), Τόιβο Χααπάνεν (Toivo Haapanen, 1929-1950) και Νιλς-΄Ερικ Φούγκστεντ (Nils-Eric Fougstedt, 1950-1961). Το 1962 ανέλαβε κύριος αρχιμουσικός της ο επί δεκαετία βιολονίστας της ορχήστρας και στη συνέχεια ονομαστός ερμηνευτής του Σιμπέλιους, Πάαβο Μπέργκλουντ (Paavo Berglund, 1962-1971), επί του οποίου η ορχήστρα σχεδόν διπλασιάστηκε και εξελίχθηκε πολύ[1]. Χαρακτηριστικό της στοιχείο είναι το ότι από την ίδρυσή της ως σήμερα, για πάνω από ογδόντα χρόνια, είχε στο «τιμόνι» της αποκλειστικά Φινλανδούς αρχιμουσικούς. Στις ημέρες μας αποτελείται από νέους κατά βάσιν μουσικούς, με ιδιαίτερα διακρινόμενο τμήμα ξύλινων πνευστών, και έχει πραγματοποίησει συχνές τουρναί στην Ευρώπη και την ΄Απω Ανατολή. Οι πυκνές συναυλίες της αναμεταδίδονται από τον σταθμό Radio 1 της φινλανδικής ραδιοφωνίας και αποτελούν πολυτιμότατη βάση ηχητικών δεδομένων κυρίως για τις εκτελέσεις έργων των παραναφερομένων Φινλανδών συνθετών.

Τον Μπέργκλουντ στη συνέχεια διαδέχτηκαν μέσα στην τελευταία τεσσαρακονταετία τέσσερεις επίσης σημαντικοί Φινλανδοί μαέστροι, οι ΄Οκκο Κάμου (Okko Kamu, 1971-1977), Λέιφ Σέγκερσταμ (Leif Segerstam, 1977-1987), Γιούκκα-Πέκκα Σαράστε (1987-2001) και Ζακάρι/ Σακάρι ΄Οραμο ή Οράμο (Sakari Oramo, από το 2003 ως το2012[2]. Οι δύο τελευταίοι (Σαράστε [γεν. 1956] και Οράμο [γεν. 1965]) ανήκουν, μαζί με τον ΄Εσα-Πέκκα Σάλονεν ή Σαλόνεν (Esa-Pekka Salonen, γεν. 1958[3]) στη σπουδαία νέα γενιά των Φινλανδών αρχιμουσικών.

Ως ραδιοφωνική κατά βάσιν ορχήστρα, έχει πραγματοποιήσει πλήθος ηχογραφήσεων, (κυρίως στην δισκογραφική εταιρεία Ondine) ιδιαίτερα έργων του Σιμπέλιους αλλά και άλλων αξιόλογων Φινλανδών μουσουργών όχι τόσο γνωστών στο μουσικόφιλο κοινό, όπως των Μάρτιν Βεγκέλιους (Wegelius,1846-1906/ δάσκαλου του Σιμπέλιους), Τόιβο Κούουλα (Kuula, 1883-1918), Ρόμπερτ Καγιάνους (Kajanus, 1856-1933/ επίσης εξαιρετικού μαέστρου), ΄Αρμα Λάουνις (Launis, 1884-1959), Τόιβο ΄Ιλμαρι Χαννικάινεν (Ηannikainen, 1892-1955), ΄Ααρρε Μερικάντο (Merikanto, 1893-1958) και Ούνο Κλαάμι (Klaami, 1900-1961). Επίσης των νεοτέρων Εϊνογιουχάνι Ραουταβάαρα (Einojuhani Rautavaara, 1928-), Πάαβο Χέινινεν (Heininen, 1938-) και Περ Χένρικ Νόρντγκρεν (Pehr Henrik Nordgren, 1944-2008), καθώς και σημαντικών εκπροσώπων των νεότατων γενεών, όπως των Γιόουνι Kαϊπάινεν (Jouni Kaipainen, 1956-), Κίμμο Χάκολα (Hakola, 1958-) και Μάγκνους Λίντμπεργκ (Lindberg, 1958-). Ενδεικτικά αναφέρουμε εδώ την πρόσφατη βραβευμένη δισκογράφηση του μαέστρου Οράμο (με σολίστα τη Γεωργιανή βιολονίστρια Λίζα Μπατιασβίλι [Batiashvili]) στα Κονσέρτα των Σιμπέλιους και Λίντμπεργκ (2008). Από τις πρόσφατες εμφανίσεις του ίδιου μαέστρου σημαντική υπήρξε εκείνη στο Χελσίνκι το Νοέμβριο του 2008 σε έργα Σιμπέλιους (συμφωνικό ποίημα «Λουονοτάρ» και σουίτα «Θρύλοι του Λεμμινκάινεν»), που αναμεταδόθηκε από το Γ΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ[4]. Πυκνές είναι οι μεταδόσεις ερμηνειών της ορχήστρας (συνήθως «ζωντανές» από συναυλίες της) στο πλαίσιο της νυκτερινής εκπομπής του Τρίτου Προγράμματος «Νοττούρνο».

Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (3 και 4 Απριλίου 2009) η Ραδιοφωνική Συμφωνική της Φινλανδίας υπό τον Ζακάρι Οράμο έδωσε δύο συναυλίες, αφενός με το 3^ο πιανιστικό Κονσέρτο του Προκόφιεφ (σολίστ ο ΄Ελληνας βιρτουόζος Γιάννης Βακαρέλης) και την 3^η Συμφωνία του Μπρούκνερ, και αφετέρου με αποσπάσματα από τη σκηνική μουσική για τη «Ροζαμούνδη» του Σούμπερτ, τη Ραψωδία για κλαρινέτο και ορχήστρα του Ντεμπυσσύ και το Κονσέρτο για κλαρινέτο του Ζαν Φρανσαίξ (με σολίστ τον Σπύρο Μουρίκη), καθώς και την 5^η Συμφωνία του Σιμπέλιους.

 

---

 

Η ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΝΕΩΝ «ΓΚΟΥΣΤΑΦ ΜΑΛΕΡ»

Φέροντας την ιδιαίτερα τιμητική αναγνώριση ως της «καλύτερης ορχήστρας νέων του κόσμου», το σπουδαίο αυτό συμφωνικό σύνολο (Gustav Mahler Jugendorchester), ιδρυμένο από το μεγάλο Ιταλό μαέστρο Κλάουντιο Αμπάντο στη Βιέννη, το 1986 (με ειδική μάλιστα δική της Μουσική Ακαδημία από το 1994), έχει μέσα στην τελευταία εικοσιπενταετία πραγματοποιήσει εντυπωσιακές εμφανίσεις και δισκογραφήσεις-βιντεοσκοπήσεις, με εξαιρετικές κριτικές, όπως λ.χ. εκείνες της 4^ης και της 9^ης Συμφωνίας του Μάλερ υπό τη διεύθυνση του Αμπάντο (DVDs της Euroarts/Medici Arts/2006-  στην 4^η Συμφωνία συμμετέχει η υψίφωνος Juliane Banse), της 8^ης Συμφωνίας του Μπρούκνερ και της «Συμφωνίας των ΄Αλπεων» του Ρίχαρντ Στράουςς, με μαέστρο τον ταλαντούχο Αυστριακό Φραντς Βέλζερ Μόεστ (Franz Welser Μöst, γεν. 1960) (CDs της EMI), της «Ιεροτελεστίας της άνοιξης» του Στραβίνσκυ υπό τη διεύθυνση του Πιερ Μπουλέζ (CD της ιδιόκτητης εταιρείας του Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ). Επίσης, σημαντικές βιντεοσκοπήσεις της υπάρχουν στο ιστοσελιδικό “You Tube”, όπως της 4^ης Συμφωνίας του Μπραμς υπό τον επιφανή Λετονό Μάρις Γιάνσονς (γεν. 1943) (Φεστιβάλ Λουκέρνης/ 2001) και της πρόσφατης συναυλίας (2012) στα «Προμς» του Λονδίνου υπό τον ταλαντούχο Ιταλό Ντανιέλε Γκάττι.(γεν. 1961), με ερμηνείες ορχηστρικών αποσπασμάτων του Βάγκνερ (από «Πάρσιφαλ» και «Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης»), του βιολιστικού Κονσέρτου του Άλμπαν Μπεργκ (σολίστ ο Φρανκ-Πέτερ Τσίμμερμανν), της σουίτας από τον «Ιππότη με το ρόδο» του Ρίχαρντ Στράουςς και του «Βαλς» του Ραβέλ.

Συμμετέχοντας στα κορυφαία Φεστιβάλ του κόσμου (π.χ. Ζάλτσμπουργκ, Λουκέρνης, Εδιμβούργου κ.ά.), η ορχήστρα αυτή έχει πλούσια εμπειρία με κορυφαίους μαέστρους στο πόντιουμ της (Πιερ Μπουλέζ, Μπέρναρντ Χάιτινκ, Σερ Κόλιν Νταίηβις,Σερ Νέβιλλ Μάρρινερ, Χέρμπερτ Μπλόμστετ, Σέιτζι Οζάουα,Μίκαελ Γκήλεν, Νέεμε Γιέρβι, Σερζ Μπωντό, Μάριςς Γιάνσονς, Μυούνγκ-Βουν Τσουνγκ, Κεντ Ναγκάνο, Ιβάν Φίσερ, Ρικκάρντο Σαϊγγύ, Σέμυον Μπύτσκοφ, Φραντς Βέλζερ-Μόεστ, Ντανιέλε Γκάττι, Τζαίημς Τζάντ, Μάνφρεντ Χόνεκ, Φιλίππ Ζορντάν κ.ά.), συναποτελούμενη από μουσικούς προερχόμενους από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες[5], την Ισλανδία, τη Ρωσσία την Ουκρανία και την Τουρκία. Οι νέοι μουσικοί της Ορχήστρας Νέων «Γκούσταφ Μάλερ», με τη συμπλήρωση της εκεί θητείας τους στα 26 τους χρόνια (που λειτουργεί τρόπον τινά ως προθάλαμος μιας μεγάλης μουσικής σταδιοδρομίας), απορροφώνται συνήθως από τις σημαντικότερες ευρωπαϊκές ορχήστρες –και μάλιστα σε περίοπτες θέσεις. Εντύπωση προκαλεί στον ακροατή το άψογο τμήμα των χάλκινων πνευστών της και η ωριμότητα των ερμηνειών της, παρά το πολύ νεαρό της ηλικίας των μουσικών της. 

Το Σεπτέμβριο του 2008 η ορχήστρα εμφανίστηκε στο ΄Αλμπερτ Χωλλ του Λονδίνου (“Proms”), με μαέστρο τον Σερ Κόλιν Νταίηβις και σολίστα τον προικισμένο Δανό βιρτουόζο βιολονίστα Νικολάι Ζνάιντερ (Nikolaj Znaider), στο Κονσέρτο του Μπετόβεν και στη 2^η Συμφωνία του Σιμπέλιους –η συναυλία αναμεταδόθηκε από το Γ΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ και έχει αναρτηθεί στο ιστοσελιδικό “You Tube”. Τον Απρίλιο του 2009 πραγματοποίησε ευρωπαϊκή περιοδεία σε συνεργασία με τον ταλαντούχο Γερμανό αρχιμουσικό –και ειδικό με σημαντικές συγγραφικές έρευνες στην πρωτοποριακή μουσική του εικοστού αιώνα- ΄Ινγκο Μετζμάχερ (Ingo Metzmacher, γεν. 1957)[6].

Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (11και 12 Απριλίου 2009) η Ορχήστρα Νέων «Μάλερ» υπό τον Γερμανό ΄Ινγκο Μετζμάχερ παρουσίασε την 3^η Συμφωνία του Μάλερ( με συμμετοχή της μεσοφώνου Τζαίην ΄Εργουιν, της Χορωδίας της ΕΡΤ και της Παιδικής Χορωδίας «Μανώλης Καλομοίρης») και την 10^η Συμφωνία του Σοστακόβιτς σε ένα πρόγραμμα ειδικά ετοιμασμένο για παιδικό ακροατήριο.

---

[1] Δισκογραφία του στον Α. Σαββίδη, Μεγάλοι μαέστροι. Βιογραφικό λεξικό, Αθήνα, εκδ. Πατάκη (2^η αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη έκδ., 2009), σ. 269-270.

[2] Τον διαδέχεται το 2013 ο συμπατριώτης του Χάννου Λίντου (Hannu Lintu, γενν. 1967), που την σαιζόν 2012-13 θα είναι κύριος προσκεκλημένος μαέστρος της ορχήστρας.

[3] To 2008-2009) ο Σάλονεν είχε την τελευταία του σαιζόν ως μουσικός διευθυντής (από το 1992) της Φιλαρμονικής του Λος ΄Αντζελες, ξεκινώντας παράλληλα τη νέα θητεία του (2008-2009)  ως κύριος μαέστρος της σπουδαίας και ιστορικής βρεταννικής Ορχήστρας «Φιλαρμόνια» του Λονδίνου. Στις ΗΠΑ επίσης σταδιοδρομεί και ο κατά τι πρεσβύτερο συμπατριώτης τους,΄Οζμο Βένσκε (Osmo Vänskä, γεν. 1953), ως μουσικός διευθυντής (από το 2003) της Ορχήστρας της Μιννεσότας –όπως μετονομάστηκε το 1968 η πρώην Συμφωνική της Μιννεάπολης (η ορχήστρα δηλαδή στην οποία ξεκίνησε τη μεγάλη αμερικανική του σταδιοδρομία το 1938 ο Δημήτρης Μητρόπουλος).

[4] Για τον ΄Οραμο και τους άλλους Φινλανδούς μαέστρους που αναφέρονται εδώ, βλ. τα σχετικά λήμματα στον Σαββίδη, Μεγάλοι μαέστροι, ό.π., ιδίως σ. 85-86 (Βένσκε), 148-149 (Κάμου), 335-336 (΄Οραμο), 385-386 (Σάλονεν), 387 (Σαράστε) και 393 (Σέγκερσταμ) (με δισκογραφία-βιντεογραφία).

[5] Την Ελλάδα εκπροσωπεί η νεαρή τσελλίστρια Μαρίνα Κολοβού (γεν. 1984).

[6] Γι’ αυτόν βλ. το αντίστοιχο λήμμα στον Σαββίδη, ό.π., σ. 240-241.  Από το 2007-2008 είναι μουσικός διευθυντής της Γερμανικής Συμφωνικής Ορχήστρας του Βερολίνου (πρώην RIAS), ενώ το 2005 εξέδωσε στα γερμανικά μονογραφία με τίτλο  «Μη φοβάστε τους νέους τόνους», με ανάλυση του έργου των ΄Αιβς, Σαίνμπεργκ, Μεσσιάν, Βαρέζ, Στοκχάουζεν και Τζων Καίητζ (John Cage, 1912-1992).

Αλέξιος Σαββίδης
Νοέμβριος 2012

Επιμέλεια σελίδας - Επιλογή εικόνων και βίντεο: Κώστας Γρηγορέας