"ΟΙ ΖΩΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ"
(Σκόρπιες σκέψεις και συναισθήματα μετά την προβολή της ταινίας)
Είσαστε αριστερός, αντιεξουσιαστής, ή απλώς σκεπτόμενος άνθρωπος; Μην χάσετε την γερμανική ταινία «Οι ζωές των άλλων» σε σκηνοθεσία και σενάριο του Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ.
Πρωταγωνιστούν οι Ούλριχ Τουκούρ, Μαρτίνα Γκέντεκ, Ούλριχ Μούχε και Σεμπάστιαν Κοχ, που μαζί με τη μουσική τού ( βραβευμένου ήδη με όσκαρ για τον Άγγλο ασθενή) Γκάμπριελ Γιάρεντ, δημιουργούν με τις ερμηνείες τους, την ατμόσφαιρα που χρειάζεται ο σκηνοθέτης για να κεντήσει τους χαρακτήρες των ηρώων και την σκοτεινή εποχή που περιγράφει.
Η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, που η έρευνα του σκηνοθέτη-σεναριογράφου -σε αρχεία, ντοκουμέντα και επαφή με αυτόπτες μάρτυρες- έφερε στο φως (όχι πως δεν τα υποψιαζόμαστε, αλλά…) και έδωσε το υλικό για να γραφεί αυτή η συγκλονιστική και βαθύτατα ανθρώπινη ιστορία.
Στον χρόνο της ταινίας όλα συμβαίνουν λίγο πριν την πτώση του τοίχους του Βερολίνου και την αποδήμηση του υπαρκτού. Στον πραγματικό χρόνο δυστυχώς, τα πάντα συνέβησαν για δεκαετίες.
Η υπόθεση παίρνει αφορμή από τον τεράστιο μηχανισμό παρακολούθησης που είχε «στήσει» η Στάζι (σε 200.000 ανθρώπους υπολογίζονται οι πληροφοριοδότες, πολλοί από τους οποίους ήταν συγγενείς, φίλοι και συνάδελφοι των θυμάτων παρακολούθησης), ώστε το καθεστώς να διεισδύει στις ζωές των πολιτών και να ακυρώνει κάθε τι που θεωρούσε «απειλή».
Βρισκόμαστε, λοιπόν, στο Ανατολικό Βερολίνο, όπου ο υπουργός Πολιτισμού γοητεύεται από γνωστή ηθοποιό, η οποία όμως είναι σύντροφος διάσημου και πιστού στο σοσιαλιστικό καθεστώς συγγραφέα. Ο υπουργός θα χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό παρακολούθησης εις βάρος του συγγραφέα, με την ελπίδα να βρεθεί κάτι για να τον βγάλει από την μέση και έτσι να κάνει ερωμένη του την ηθοποιό. Μέσα στο πλαίσιο αυτό θα τσαλακωθούν και θα εκπορνευτούν συνειδήσεις, θα καταστραφούν ζωές κυριολεκτικά και συμβολικά, αλλά συγχρόνως-και εδώ γίνεται η μεγάλη ανατροπή του σκηνοθέτη –σεναριογράφου- η μεταμόρφωση του στυγνού και άτεγκτου πράκτορα της Στάζι σε ανθρώπινο Ον με συναισθήματα. Η κατασκόπευση της ιδιωτικής ζωής του ζευγαριού, του έρωτα και των σκέψεών του, καθώς και η διαπίστωση πως όλα αυτά δεν γίνονται για την προστασία του Κόμματος και του Σοσιαλισμού, αλλά για το πάθος του υπουργού, θα φανερώσουν στον πράκτορα το κενό της προσωπικής του ζωής και θα αρχίσει να προστατεύει το ζευγάρι, κρύβοντας από τους υπεύθυνους σημαντικά στοιχεία της παρακολούθησης. Αυτό βέβαια δεν θα αποτρέψει την προσωπική τραγωδία στη ζωή των θυμάτων του κατασταλτικού αυτού μηχανισμού, ίσως γιατί η πρώτη και βασική τραγωδία υπήρξε η καταπάτηση-με κάθε κόστος- της ατομικής ελευθερίας.
Βγήκα από την αίθουσα συγκλονισμένη και θυμωμένη, όπως και τότε, κοντά δύο δεκαετίες (;), που είχα παρακολουθήσει την εξαιρετική ταινία της Μαργκαρέτε φον Τρόττα «Η χαμένη τιμή της Καταρίνας Μπλούμ» βασισμένη στο γνωστό μυθιστόρημα του Χάϊνριχ Μπέλ.
Τότε είχα θυμώσει για την συντριβή της ζωής μιας γυναίκας από τη χρήση των μηχανισμών της Δημοκρατίας εις βάρος της. Από την μια στιγμή στην άλλη σε μετατρέπουν σε μαύρο πρόβατο και σε τσακίζουν. Μηχανισμοί εξουσίας που δεν σταματούν πουθενά μπροστά στα οφέλη που αποκομίζουν από την χειραγώγηση της κοινωνίας και στις μέρες μας, από την χειραγώγηση του Πλανήτη.
Ο θυμός μου όμως αυτή τη φορά, ήταν αναμεμειγμένος και με την ενοχή, ακόμα και αν δεν γνωρίζαμε, για τα όσα συνέβαιναν στον σοσιαλισμό που ονειρευτήκαμε μεν, αλλά δεν μας προέκυψε δε.
Η πίκρα που είχε ανέβει στα χείλη μου δεν μειωνότανε ούτε από την καθαρτική ελπίδα του τέλους, ότι οι άνθρωποι δηλαδή, μπορεί να αλλάζουν, όπως ο πράκτορας της Στάζι.
Οι δύο ταινίες και οι δύο γερμανικές, περιγράφουν τα δύο πρόσωπα του Ιανού-Εξουσία και το τί συμβαίνει όταν αλλάζει δια της βίας η φυσική ροή των πραγμάτων. Και η φυσική ροή των πραγμάτων, εν προκειμένω, είναι αυτό που έλεγε η Ρόζα Λούξεμπουργκ: «Ελευθερία είναι πάντοτε η ελευθερία του αντιφρονούντα».
Τι μέλλει γενέσθαι για τον άνθρωπο σκεφτόμουνα, καθώς η ταινία, τα μηνύματά της, οι σκηνοθετικές λεπτομέρειές της, οι καταπληκτικές ερμηνείες, η υπέροχη μουσική της, με ακολουθούσαν μέρες τώρα; Τι πρέπει να κάνει ώστε να μην ανατρέπεται η φυσική ροή των πραγμάτων; Ο Οιδίποδας έδωσε την απάντησή του. Αν και μοιραίος και όχι με τη θέλησή του, συμμέτοχος της φυσικής ανατροπής, έβγαλε τα μάτια του γιατί δεν μπορούσε να «βλέπει» αυτή την ύβρη.
Εμείς ποιος ξέρει τι διαδρομές θα διανύσουμε μέχρι να βρούμε το νήμα και το κλειδί, που θα μας οδηγήσει έξω από την δαιδαλώδη πραγματικότητα που στήσαμε και μας έστησαν, στο μέσα και στο έξω της ύπαρξής μας.
Μην χάσετε αυτή την ταινία. Ένα έργο που τιμήθηκε από εκατοντάδες χιλιάδες θεατές στην Ευρώπη, αλλά και που τίμησε την κινηματογραφική τέχνη και την ανθρώπινη νόηση. Η ταινία κέρδισε τα βραβεία: καλύτερης Ευρωπαϊκής ταινίας, καλύτερου Ευρωπαίου ηθοποιού για τον Ούλριχ Μίχε (στον ρόλο του πράκτορα) καλύτερου σεναρίου και είναι υποψήφια για Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.
Βάσω Μαυρουδή
(7/2/07)
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ TRAILER: http://www.sonyclassics.com/thelivesofothers/
