EΠΕΤΕΙΟΛΟΓΙΟ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2017
του Αλέξιου Γ.Κ. Σαββίδη
.jpg)
Συνεχίζοντας τα ετήσια επετειακά αφιερώματά μας στους μουσουργούς του παρελθόντος, κορυφαίους, επιφανείς ήσσονες αλλά και λιγότερο γνωστούς (που όμως αξίζει να τους θυμόμαστε), ξεκινάμε την θεώρηση της νέας χρονιάς μνημονεύοντας τα «ηχηρά» ονόματα που θα πρωταγωνιστήσουν σε διεθνή αφιερώματα, καθώς και στη δισκογραφία/ βιντεογραφία, αλλά και στη βιβλιογραφία, με σχετικές εκδόσεις ή επανεκδόσεις.
Φέτος είναι τα τετρακόσια πενήντα (450) χρόνια από τη γέννηση του Ιταλού Κλάουντιο Μοντεβέρντι (Claudio Monteverdi, 1567-1643), της τόσο σημαντικής αυτής μορφής της μετάβασης από την Αναγέννηση στην εποχή του Μπαρόκ, με θεμελιακό ρόλο στην καθιέρωση της όπερας, καθώς και τα διακόσια πενήντα (250) χρόνια από το θάνατο του Γερμανού πολυγραφότατου μπαροκίστα Γκέοργκ-Φίλιππ Τέλεμανν (Georg-Philipp Telemann, 1681-1767), με τις τόσο στενές σχέσεις (και αλληλεπιδράσεις) με την θρυλική μουσική οικογένεια των Μπαχ.
Ερχόμενοι σε νεότερες εποχές, θα έχουμε ακόμη τα εκατόν πενήντα (150) χρόνια από τη γέννηση του ταλαντούχου συνθέτη και πιανίστα –εκ των δημιουργών της ισπανικής Εθνικής Σχολής- Ενρίκε Γρανάδος (Enrique Granados, 1867-1916) [στην περσινή χρονιά, 2016, εορτάστηκαν τα εκατοντάχρονα του θανάτου του][1]...
...καθώς και τα πενήντα (50) χρόνια από το θάνατο του Ούγγρου συνθέτη και ενθομουσικολόγου Ζόλταν Κοντά(λ)υ (Zoltán Kodály, 1882-1967), δημιουργού της διεθνώς πασίγνωστης μουσικοπαιδαγωγικής μεθόδου που φέρει το όνομά του.
Αυτά ως προς τα γνωστότερα ονόματα, όμως κατά το 2017 αναμένεται να τιμηθούν δεόντως και άλλοι συνθέτες, με μεγάλη κατά τεκμήριο προσφορά στον χώρο τους. Και, ως προς τα της ύστερης μπαροκικής/πρώιμης κλασσικής περιόδου, το 1767 ήταν παράλληλα έτος γέννησης αλλά και έτος θανάτου τριών σημαντικών μουσουργών.
Αφενός έχουμε τα 300 χρόνια από τη γέννηση του Βοημού (Τσέχου) βιολονίστα και συνθέτη Γιόχανν (αρχικά Γιαν) Στάμιτς (Johann Stamitz, 1717-1757)–γερμανοποιημένου εν τέλει στο πλαίσιο της γνωστής αυλικής Σχολής του Μαννχάιμ- καθώς και από τη γέννηση του Γερμανού (επίσης βιολονίστα και συνθέτη) Λέοπολντ ΄Αουγκουστ ΄Αμπελ (Leopold August Abel, 1717-1794). Από την άλλη, έχουμε παράλληλα τα διακόσια πενήντα (250) χρόνια από τον θάνατο του Γερμανού τσεμπαλίστα και συνθέτη καλοσχηματισμένων σονατών για το όργανο αυτό, Γιόχανν Σόμπερτ (Johann Schobert, περίπου 1720-1767)[2] –καμμιά σχέση με τον γνωστό μας Αυστριακό Σούμπερτ, μεταγενέστερο κατά μια γενεά και πλέον- ο Σόμπερτ γνώρισε και επηρέασε σημαντικά τον νεαρό Μότσαρτ, δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό.
(Danish National Radio Symphony Orchestra - Dmitri Kitajenko)
Μπαίνοντας στον τόσο καθοριστικό για τα μουσικά πράγματα δέκατο ένατο αιώνα, βρίσκουμε την διακοσιοστή επέτειο από τη γέννηση του διαρκώς ανακαλυπτόμενου Δανού συνθέτη, μαέστρου, οργανίστα και βιολονίστα Νηλς Γκάντε ή Γάδε (Niels Gade, 1817-1890), προσφιλή στον μουσικολόγο και δάσκαλο Μάρκο Δραγούμη[3].
Από την άλλη πλευρά, το έτος 1867 σηματοδοτεί αρκετές επετείους: τα εκατόν πενήντα χρόνια (150) από τη γέννηση του Σουηδού συμφωνιστή (αρκούντως προβληθέντος δισκογραφικώς τα τελευταία χρόνια) Βίλχελμ Πέτερσον-Μπέργκερ (Wilhelm Peterson-Berger, 1867-1942), του Ιταλού ιπερατιστή Ουμπέρτο Τζιορντάνο (Umberto Giordano, 1867-1948)...
...της πραγματικά σημαντικότατης Αμερικανής συνθέτριας και πιανίστας (και αυτής αρκούντως προβληθείσας δισκογραφικώς πρόσφατα), Αίημυ Μπητς (Amy Beach, 1867-1944) και του (ακόμη άδικα περιθωριοποιημένου) Γάλλου συνθέτη και μουσικολόγου ερευνητή Σαρλ Καισλέν ή Καικλέν (Charles Koechlin, 1867-1950), που θα έπρεπε εδώ να θυμηθούμε (ιδίως οι θιασώτες του βινυλίου) τις δισκογραφημένες ερμηνείες έργων του από τον ημέτερο αρχιμουσικό Αλέξανδρο Μυράτ στο πόντιουμ της Φιλαρμονικής του Μόντε-Κάρλο.
Στους τέσσερεις προαναφερθέντες και ο Λιθουανός συνθέτης Τσεσλόβας Σασνάουσκας (Ceslovas Sasnauskas, 1867-1916) -150 χρόνια φέτος από το γέννησή του (και 100 πέρυσι από το θάνατό του). Το πολύ ενδιαφέρον «Ρέκβιεμ» του Σασνάουσκας έχει αρκούντως προβληθεί από το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Το 1867, τέλος, σηματοδοτεί την εκατοστή-πεντηκοστή επέτειο θανάτου του Πολωνού πιανίστα και συνθέτη Ιγκνάσυ Φέλικς Ντομπρζύνσκι (Ignacy Feliks Dobrzýnski, 1807-1867), που κι αυτός δεν έχει βρει τη θέση του στις συναυλιακές αίθουσες ή στο δισκογραφικό ρεπερτόριο.
Πριν από εκατό (100) χρόνια, το 1917, γεννήθηκε ο δυνητικά σπουδαιότερος και πλέον αδικοχαμένος (στα τριάντα-τρία του) πιανίστας του εικοστού αιώνα, ο Ρουμάνος Ντίνου Λιπάττι (Dinu Lipatti, 1917-1950). Φυσικά (και αναμενόμενα) ο κύριος λόγος που θα τιμηθούν τα εκατοντάχρονά του σχετίζεται με τις ανεπανάληπτες πιανιστικές ερμηνείες του –ο λόγος όμως που τον μνημονεύουμε στο παρόν επετειολόγιο είναι ότι οι συνθέσεις του για πιάνο (ή δύο πιάνα) και ορχήστρα θεωρήθηκαν αρκούντως σημαντικές για να τις πρωτο-ερμηνεύσουν διαμετρήματα του πόντιουμ όπως οι Ερνέστ Ανσερμέ και Πάουλ Ζάχερ. Eπίσης, φέτος συμπληρώνεται ένας αιώνας και από τη γέννηση του βοημικής (τσεχικής) καταγωγής Καναδού μουσουργού ΄Οσκαρ Μόραβετς (Oskar Morawetz, 1917-2007), που «έφυγε» πλήρης ημερών πριν μια δεκαετία.
Πενήντα χρόνια κλείνουν φέτος από το θάνατο αφενός του Ολλανδού (Φλαμανδού) συμφωνιστή Μάττις Φερμώηλεν (Matthijs Vermeulen, 1888-1967) και αφετέρου του εβραϊκής καταγωγής Γερμανο-αμερικανού κινηματογραφικού συνθέτη Φραντς Ουάξμαν (Franz Waxman, 1906-1967): υπήρξε και ταλαντούχος μαέστρος, μάλιστα στην αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον είχε προτείνει για βοηθό αρχιμουσικό στην ΄ Οπερα της Πράγας ο πολύς Γκέοργκ Σελλ![4]
Ας θυμηθούμε όμως και πιο πρόσφατες απώλειες, που «φεύγοντας» έχουν κάνει φτωχότερο τον κόσμο της έντεχνης μουσικής: δέκα χρόνια φέτος από την εκδημία του κορυφαίου Γερμανού «αβαντ-γκαρντίστα» Καρλχάιντς Στοκχάουζεν (Karlheinz Stockhausen, 1928-2007), ενώ πριν από μια πενταετία, το 2012, αναχώρησαν για το «μεγάλο ταξίδι» ο υπερ-αιωνόβιος (104χρονος) Αμερικανός Έλλιοττ Κάρτερ (Elliott Carter, 1908-2012), μαθητής της Νάντια Μπουλανζέ στο Παρίσι και τιμημένος δυο φορές με βραβείο Πούλιτσερ, ο Γερμανός μοντέρνος συμφωνιστής , χορωδιακός και οπερατικός δημιουργός, με έντονες στραβινσκικές επιρροές, Χανς Βέρνερ Χέντσε (Werner Henze, 1926-2012), καθώς και ο ταλαντούχος συνθέτης (κινηματογραφικής κυρίως μουσικής) Ρίτσαρντ Ρόντνεϋ Μπέννεττ (Richard Rodney Bennett, 1936-2012).
Κλείνοντας, οφείλουμε να θυμηθούμε και τις επετείους των «δικών» μας : την εκατονταετία από το θάνατο του σημαντικού Κερκυραίου οπερατικού συνθέτη Σπύρου Σαμάρα (1861-1917), δημιουργού του ύμνου των πρώτων αναβιωμένων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας (το 1896)...
...καθώς και την πεντηκονταετία από το θάνατο του (επίσης γαλλοσπουδασμένου) Μάριου Βάρβογλη (1885-1967), ενός από τους δημιουργούς που απαθανάτισε σε πίνακά του ο μεγάλος Ιταλοεβραίος ζωγράφος και γλύπτης Μοντιλιάνι, ένα χρόνο πριν από τον πρόωρο θάνατό του, το 1919.-
Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης
Ιανουάριος 2017
asavv@otenet.gr
Επιλογή μουσικών βίντεο και τεχνική επιμέλεια σελίδας: Κώστας Γρηγορέας
[1] Βλ. σχετικά Α. Σαββίδης, Δοκίμια κλασσικής μουσικής παιδείας, 3η έκδοση, Αθήνα, Παπαζήσης, 2016, σ. 417).
[2] Η χρονολογία γέννησης, ακόμη και η ίδια η καταγωγή του Σόμπερτ, είναι και στις ημέρες μας σημεία ερευνούμενα από τους μουσικολόγους.
[3] Βλ. Μ. Δραγούμης, Σελίδες από το ημερολόγιο ενός μουσικολόγου. Ματιές στον αιώνα του Ρομαντισμού, Αθήνα, Γκόνης, 2007, σ. 25, 103-104 και δισκογραφία στη σ. 131-132.
[4] Στο ιστοσελιδικό you tube υπάρχουν αναρτημένες οι υποβλητικές παρτιτούρες του για αριστουργήματα της οθόνης, όπως της «Νύφης του Φράνκενσταϊν» (1935), της «Ρεβέκκας» (1940), του «Δρος Τζέκυλλ και κου Χάυντ» (1941), του «Πέυτον Πλαίης» (1957) και του «Τάρας Μπούλμπα» (1962), μεταξύ άλλων.
.jpg)
