"Η ΑΝΔΑΛΟΥΣΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΚΑΙ ΧΟΡΕΥΕΙ ΑΚΟΜΑ"
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ (EL CANTE)
Γνωριμία με το νέο αίμα του φλαμένκο στην κιθάρα, στον χορό και στο τραγούδι
Η παράδοση συνεχίζεται....
Πριν από εικοσιπέντε ακριβώς χρόνια έβαζα μια ερώτηση στον Victor Monge “Serranito”, έναν από τους τρεις μεγάλους δημιουργούς (τους επιλεγόμενους «το Τρίπτυχο», δηλαδή τον Paco de Lucia, τον Manolo Sanlucar και τον “ Serranito”), ο οποίος είχε μετακληθεί από το TAR για ένα ρεσιτάλ κιθάρας φλαμένκο στην Αθήνα. Η ερώτηση αφορούσε τις προοπτικές για την μελλοντική γενιά καλλιτεχνών του φλαμένκο. Η απάντηση του “ Serranito” περιείχε μια δόση αισιοδοξίας μέσα από μια χαρακτηριστική ατάκα:
“ Η Ανδαλουσία τραγουδά και χορεύει ακόμα...”.
Aς σημειωθεί ότι ο ίδιος δεν ήταν καν Ανδαλουσιάνος αλλά Μαδριλένος, παρ’ όλα αυτά, χωρίς δισταγμό, εστίασε το μέλλον του φλαμένκο στον φυσικό του χώρο. Επισημαίνοντας ότι η κιθάρα ήδη βρισκόταν στην καλύτερη στιγμή της (….en su mejor momento..), βάλθηκε να μου εξηγήσει γιατί θεωρούσε την Ανδαλουσία σαν τη μεγάλη γεννήτρα για την διάδοση του Φλαμένκο διεθνώς. Και όπως μού έδωσε να καταλάβω, δεν εννοούσε ότι το μέλλον της τέχνης αυτής είναι στα χέρια καλλιτεχνών αποκλειστικά Ανδαλουσιανών, αλλά στη διατήρηση της κουλτούρας, του aire, της παράδοσης, της περηφάνιας και του βαθύτατου σεβασμού στα δύο πρωταρχικά φαινόμενα της ζωής -τον Έρωτα και τον Θάνατο- που εμπνέει η ανδαλουσιάνικη παράδοση. Μόνο όποιος μπορέσει δυνητικά να εμβαπτισθεί σε αυτή την κολυμβήθρα ενός τέτοιου agua caliente θα μπορεί να αναπαράξει το βάθος και τη δύναμη που απαιτείται.
Στα αχνάρια αυτής της απάντησης βάλθηκα να ψάξω -και να αξιολογήσω ενδεχομένως- την αισθητική ανέλιξη και , φυσικά, την άμεση μουσικοκαλλιτεχνική προσφορά των καλλιτεχνών της νέας γενιάς στην Ιβηρική.
Θα ήθελα να διευκρινίσω, πάντως, ότι οι καλλιτέχνες στους οποίους θα αναφερθώ είναι όλοι τους παιδιά της Ανδαλουσίας, μεγαλωμένοι σ' αυτό το κατάλληλο ambiente, σ’ αυτό το ιδιαίτερο κλίμα της γεννήτρας του φλαμένκο.
Ανάμεσα σ’ ένα μεγάλο αριθμό επάξιων-και ίσως και ισάξιων-καλλιτεχνών, επέλεξα με καθαρά προσωπικά κριτήρια αυτούς που θα παρουσιάσω. Επειδή θα απαιτούσε μεγάλη προσπάθεια μια ευρύτερη καταγραφή του χώρου, ας με συγχωρήσουν οι φίλοι aficionados αν δεν επέλεξα την δική τους προτίμηση.
Ας αρχίσουμε λοιπόν με το Τραγούδι (Cante, η και copla επί το συνηθέστερο). Το Τραγούδι φλαμένκο όπως ίσως ήδη γνωρίζετε, είναι σίγουρα το δυσκολότερα προσβάσιμο είδος για κάποιον που θέλει να μάθει και να ζήσει το φλαμένκο γιατί απαιτεί πρώτα απ’ όλα μια ιδιότυπη εκφορά στην φωνητική του απόδοση, αλλά και μια ακόμα πιο ιδιαίτερη φωνή που οι γνώστες ισπανοί την αποκαλούν rajo (σπασμένη). Αυτή η φωνή και μόνο είναι ικανή να αποδώσει το βάθος του jondo γιαυτό και όποιος έχει τυγχάνει ενός μεγάλου σεβασμού στο χώρο. Απαιτεί παράλληλα βαθειά γνώση της Ανδαλουσιάνικης κουλτούρας και, φυσικά, μια καλή γνώση της γλώσσας.
Επιγραμματικά αναφέρω ότι στα πενήντα περίπου χρόνια που ασχολούμαι και ερευνώ την τέχνη του φλαμένκο, οι “ μη ισπανοί” που γνωρίζω ότι ασχολήθηκαν με το Τραγούδι και κέρδισαν μια κάποια αναγνώριση στην Ιβηρική γι αυτό, μετρώνται κυριολεκτικά στα δάχτυλα του ενός χεριού.!
Διαβάζοντας λ.χ. το κλασικό πια βιβλίο του «πρύτανη του βαθέως τραγουδιού» Donn Pohren “ The Art of Flamenco”, ο αναγνώστης θα απορήσει με την μοναδική περίπτωση της Elaine Dames από την Νέα Υόρκη που κατόρθωσε να πάρει μέρος σ’ έναν μεγάλο διαγωνισμό Cante Jondo το 1954 στη Σεβίλλη εκπλήσσοντας την κριτική επιτροπή με την σωστή τεχνική και ικανότητα στην εκφορά του Cante. Βεβαίως, όπως ειπώθηκε τότε, της έλειπε ακόμη το βάθος και η εσωτερικότητα που απαιτείται..
Στην ιστορία του Cante υπήρξαν πολλές και μεγάλες οι φωνές που άφησαν εποχή με το ιδιαίτερο στυλ, τις εκφραστικές τους δυνατότητες αλλά κυρίως με το duende τους που έκανε τους ακροατές να ανατριχιάζουν, να εκστασιάζονται (κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά-το είδα προσωπικά να συμβαίνει! Και είναι ένα τεράστιο θέμα που έχει να κάνει με την εκστασιακή μυσταγωγία στο τραγούδι και χορό, χωρών της Μεσογείου˙ βλέπε την Ταραντέλα με το tamborello στην Ν. Ιταλία).
Ιέρειες του μυσταγωγικού cante jondo που η αναφορά του ονόματός τους και μόνο προκαλούσε μεγάλο σεβασμό σε όλη την Ιβηρική, δημιούργησαν μια παράδοση πολύ βαριά για τους νεότερους. Ας δούμε λοιπόν κατά πόσο η παράδοση αυτή μπορεί να συνεχιστεί.
* * * * * * * * * *
NINA PASTORI
Το λουλούδι του Cadiz.
Η Nina Pastori στο τελευταίο της album “En la orilla de mi pelo”
Ιδού λοιπόν η Maria Rosa Garcia Garcia, γνωστή στο χώρο σαν Nina Pastori. Γεννημένη στο San Fernando στο Cadiz στις 15 Γενάρη του1978.Είναι η μικρότερη από πέντε αδέλφια, μοναχοκόρη ενός στρατιωτικού και της τσιγγάνας τραγουδίστριας του φλαμένκο La Pastori. Μεγαλωμένη στο κατάλληλο ambiente και με μια σημαντική κλίση στο τραγούδι της copla, η Nina πρωτοεμφανίστηκε συνοδεύοντας την μητέρα της στο tablao της γειτονιάς “El boquete”. Ήταν μόλις έξι χρόνων!. Ένα χρόνο αργότερα κερδίζει την πρώτη θέση σ’ έναν τοπικό διαγωνισμό στο San Fernando, αποσπώντας την προσοχή και υποστήριξη πολλών επώνυμων καλλιτεχνών που είδαν στη « Nina» μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης.
Ανάμεσα σ’ αυτούς, ο μεγάλος μέντορας και καθοδηγητής της ο Camaron de la Isla, μεγάλο φωνητικό ταλέντο, εμβαπτισμένο χάριτι θεία στο flamenco puro, γεννημένος και αυτός στο San Fernando. H Nina, στα πρώτα χρόνια της καριέρας της ακολούθησε πιστά το στυλ του Camaron. Το ότι αργότερα, για ένα διάστημα τουλάχιστον το εγκατέλειψε, μάλλον δυσαρέστησε τους οπαδούς τού «παραδοσιακού» που την λάτρεψε.
Σ’ αυτή την θαυμάσια, παραδοσιακή alegria φαίνονται οι χρωματικές κι εκφραστικές δυνατότητες της Nina Pastori σε μια σοβαρή εκφορά της copla.
Η κατοπινή περιπλάνησή της στην περιοχή του στυλιζαρισμένου βιντεοτραγουδιού και η παράλληλη απομάκρυνσή της από τις ρίζες του φλαμένκο είχαν σαν αποτέλεσμα να κερδίσει μεν την συμπάθεια ενός εύκολου κοινού, αλλά να κάνει τους aficionados της copla να νοσταλγήσουν την γνησιότητα της έκφρασης που μετέδιδε ένα σωρό συναισθήματα.
“ La orilla de mi pelo”. Επιβεβαίωση της προηγούμενης παραγράφου.
Τα σημαντικότερα σημεία της δισκογραφίας της :
Entre dos puertos (1995) - Στα 17 της η Nina Pastori σημειώνει τις πρώτες της επιτυχίες, όπως το Tu me camelas το καλοκαίρι του 1996.
Eres Luz (1998) - Το δεύτερο άλμπουμ της επιβεβαιώνει την επιτυχία της με τραγούδια του Paco Ortega και του Alejandro Sanz, ενώ τα αξιολογότερα από τα επόμενα άλμπουμ που ολοκληρώνει είναι τα:
Joyas Prestadas, Maria, και La Orilla de mi pelo. (Περίοδος 2000-2007).
Στάθης Γαλάτης
galatielen@ath.forthnet.gr
(Ιανουάριος 2012)
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
