Μικρά πορτρέτα μεγάλων κιθαριστών του φλαμένκο (μέρος 3o)|
(του Στάθη Γαλάτη)
EL TRIPTICO
Το φαινόμενο που διαμόρφωσε την χρυσή εποχή της κιθάρας του φλαμένκο.
Μanolo Sanlucar
(κατά κόσμον Manolo Munoz Alcon)
Ο λυρικός τροβαδούρος της Ανδαλουσίας.
Μετά το πορτρέτο του Victor Monge Serranito,και για να προχωρήσουμε στην παρουσίαση του «τρίπτυχου» των κιθαριστών του φλαμένκο που
επιτάχυναν αποφασιστικά την εξέλιξη του οργάνου κατά την χρυσή εποχή των δεκαετιών ΄70 και΄ 90, θα προσπαθήσουμε να νοιώσουμε, όσο αυτό είναι δυνατό, τον σχεδόν μαγικό λυρισμό του Manolo Sanlucar, αυτού του πολύ σημαντικού Ανδαλουσιάνου τροβαδούρου.
Πώς όμως θα νοιώσουμε αυτό το κάτι, πιθανόν να ρωτήσετε -και σωστά -αν δεν ακούσουμε κάποιες από τις συνθέσεις του; Αν δεν μπορέσουμε να τις συγκρίνουμε με ακούσματα που έχουμε ήδη αφομοιώσει;... Οπωσδήποτε, για τους φίλους που τον έχουν ήδη ακούσει,(υπάρχουν αρκετά μικρά videos στο youtube), δεν αμφιβάλλω ότι θα έχουν ήδη μαγευθεί τόσο από από τις απλές νότες του που μιλούν κατ’ευθείαν στην καρδιά, όσο και από τις πιο περίτεχνες, αλλά και τις ενορχηστρωμένες συνθέσεις του στην πλούσια δισκογραφία του.
Για τους φίλους όμως που δεν έτυχε να τον έχουν ακούσει ώς τώρα δεν βρίσκω άλλο τρόπο για να τους μεταδώσω έστω και μια υποψία από την μουσική του φυσιογνωμία παρά περιγράφοντας προσωπικά μου βιώματα, προσωπικές μου στιγμές που έτυχε να δεθούν, ή και να συνδεθούν με την κιθάρα του πολύ ιδιαίτερου αυτού δημιουργού. Κι αυτό γιατί γνωρίζω πολύ καλά ότι τέτοιες στιγμές είναι -απλά- κοινές για όλους μας! Θα χαιρόμουν λοιπόν πάρα πολύ αν μπορούσα να γνωρίζω ότι, έστω κι’ έτσι, μ’ έναν έμμεσο, διαισθητικό τρόπο, ο Manolo Sanlucar θα αποκτήσει κι’άλλους φανατικούς θαυμαστές.
.jpg)
Μια μικρή διαδρομή.
Πρέπει να ήταν σε μια διαδρομή προς τα Κύθηρα. Καλοκαίρι του 1983 αν θυμάμαι καλά... Μια υπέροχη παραλιακή διαδρομή από Καλαμάτα στη Μάνη, μια διαδρομή λουσμένη στο διάφανο ασημογάλαζο φως που όμοιό του δεν βρίσκεις πουθενά... Με τις πέτρες να ζεματάνε απ’το λιοπύρι και την θάλασα να σε προσκαλεί σε αιθέρια ταξίδια… Με τον άνεμο να σφυρίζει στην ηλιοροφή και να σε τρελαίνουν οι μυρωδιές από θυμάρι, δενδρολίβανο κι αρμύρα, τότε, από μια κασετούλα (τις θυμάστε;) με τον τίτλο «Candela», πρωτάκουσα την εκφραστική κιθάρα του Manolo. Στα soli του, αυτός ο λυρικός μουσουργός του φλαμένκο, με τις λιτές αλλά γεμάτες μουσικότητα μελωδικές του φράσεις, ήταν σε θέση να εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο όχι απλά μια «μεσογειακότητα» των γνωστών λίγο-πολύ κλισέ, αλλά την ευγένεια του πολιτισμού της Μεσογαίας, της παν-ηπείρου που άρχιζε απ’τους Κέλτες της Ιβηρικής με τους νόμους τους εκφραζόμενους σε έμμετρο λόγο, μέχρι τους Κρητομυκηναίους της επαναστατικής γραμμικής γραφής Β. Αυτού του πανάρχαιου πολιτισμού των πενήντα τουλάχιστο αιώνων,
που εκδηλώθηκε με διάφορες μορφές, σχήματα και τρόπους,σ’όλη την ήπειρο, αλλά ξεκίνησε με μια τεράστια ειδοποιό διαφορά: την βαθειά καλλιτεχνικότητα των ανθρώπων του και τον σεβασμό και την λατρεία για το φυσικό τους περιβάλλον....
Σας πήγα λίγο μακρυά; Δεν πειράζει. Εγώ πάντως, άκουγα μαγεμένος μια συγκεκριμένη σύνθεση του Manolo με τίτλο «Callejon del Carmen», (το σοκάκι της Carmen). Ήταν μια alegria σε ρε ματζιόρε, με την 6η χορδή κατεβασμένη στο Ρε! Παιγμένη υπέροχα από τον Manolo, σου υπέβαλε ένα μοναδικό συναίσθημα χαράς για την ζωή -που συνήθως σου μεταδίδει αυτός ο ρυθμός του φλαμένκο -αλλά και μια αίσθηση ανείπωτης λεπτότητας και ομορφιάς ήχων.
Βάλθηκα να απομνημονεύσω, να κρατήσω για πάντα στο μυαλό μου αυτές τις, σχετικά απλές αλλαγές, ακούγοντας ξανά και ξανα αυτό το κομμάτι...Το δούλεψα ώρες, παραμελώντας ακόμα και τις πραγματικές ώρες των διακοπών μου, ώσπου στο τέλος, κατάφερα να το παίξω σχεδόν αυτούσιο, αποδίδοντας μάλιστα ορισμένα σημεία μ’ένα δικό μου τρόπο... Λάτρεψα το άκουσμα λοιπόν αυτής της alegria, που, παίζοντάς την μ’έκανε να ισορροπώ απόλυτα με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα -είτε αυτή ήταν ερωτική, διαλογιστική ή παιχνιδιάρικη…
Οταν, ένα χρόνο αργότερα, συζητώντας με τον Jose Antonio Rodriguez, έναν εικοσάχρονο ταλαντούχο κιθαριστή του φλαμένκο από την Cordoba, o οποίος είχε έλθει στην Αθήνα καλεσμένος από το TAR για ένα ρεσιτάλ στον «Παρνασσό», του ανάφερα την «Candela» και τον Manolo Sanlucar… Εκείνος μου απάντησε ότι θεωρούσε τον Manolo μεγάλο δάσκαλο και κιθαριστή, όπως επίσης το πόσο του άρεσε το συγκεκριμένο album του, αλλά και το ότι το αγαπημένο του κομμάτι από αυτό ήταν το «Callejon de Carmen», το «σοκάκι της Carmen», αυτό που, αν θυμόσαστε, είχε μαγέψει κι’εμένα!!!..
Ο Manuel Munoz Alcon -ο Manolo Sanlucar- δανείστηκε το όνομά του από την πόλη που γεννήθηκε, το Sanlucar de Barrameda στην επαρχία του Cadiz. Πριν καν συμπληρώσει τα 14 χρόνια του, είχε αρχίσει να συνοδεύει μεγάλα ονόματα του τραγουδιού όπως ο Manolo Caracol, ο Pepe Marchena, και η Paquera de Jerez, όλ’αυτά όμως με την συμπάθεια και την υποστήριξη της μεγάλης Pastora Pavon, της Nina de los Peines.
Ηταν ένα ξεκίνημα που, στην μεγάλη του διαδρομή, τον έφερε στις μεγάλες αίθουσες συναυλιών του κόσμου χαρίζοντάς του φήμη και αναγνώριση από κοινό και κριτικούς σαν μουσικού, συνθέτη, καλλιτέχνη και δασκάλου. Αίθουσες σαν το Carnegie Hall, το Lincoln Center, και το Metropolitan Opera House, (όλα στη Νέα Υόρκη), το Teatro Real της Μαδρίτης, το Giraldillo της Σεβίλλης, αλλά και συναυλίες στο Μεξικό, στη Νότια Αμερική, στην Ιαπωνία, (όπου το φλαμένκο αντιμετωπίζεται με τον σεβασμό και την εκτίμηση αντάξιων ...ενός εθνικού τους θησαυρού –γι αυτό το εκ πρώτης όψεως περίεργο φαινόμενο επιφυλάσσομαι να μιλήσω σε επόμενες δημοσιεύσεις), στους βασιλικούς Οίκους της Ισπανίας και της Δανίας, όπως επίσης στον Λευκό Οίκο, επί προεδρίας Κάρτερ.
Ο Manolo Sanlucar, ήταν από τους πρώτους κιθαριστές φλαμένκο που διερεύνησε τις δυνατότητες συνδυασμού του οργάνου με ορχηστρικά σύνολα. Η πρώτη του σύνθεση για κιθάρα και ορχήστρα «Fantasia para Guitarra y Orquestra» ολοκληρώθηκε το 1977. Το έργο αυτό το ακολούθησε το 1987 η «Μήδεια», μια παραγγελία του Ballet Nacional de Espana. Aνάμεσα στ’ άλλα έργα του ξεχωρίζει η «Αljibe», μια συμφωνία για κιθάρα και ορχήστρα, κρουστά και φωνητικά, που πρωτοπαρουσιάσθηκε στην
Η δισκογραφική δουλειά που του χάρισε δύο χρυσούς δίσκους ήταν το «Caballo Negro» το 1998, η «Tauromagia» το 1996, (αξίζει πραγματικά τον κόπο να τα ψάξει και να τα ακούσει κανείς), και το έργο που χαρακτηρίστηκε σαν αριστούργημα: το «Locura de Brisa y Trino» , ένα αφιέρωμα στον Federico Garcia Lorca, με την υποβλητική φωνή της μεγάλης Carmen Linares.
_1.jpg)
Manolo Sanlucar: ο καλλιτέχνης - ο άνθρωπος.
(Απαντώντας σε ερώτηση σχέτικά με προβλήματα που είχε στην πρεμιέρα του έργου του «Ταυρομαχία».)
«...Ναι. Ήταν στη Νέα Υόρκη. Όταν έφθασα στο θέατρο είδα έξω από την είσοδο μια ομάδα ατόμων με πλακάτ να διαδηλώνουν για τις ταυρομαχίες που γίνονται στην Ισπανία. Η συναυλία ήταν ήδη sold out σε εισιτήρια, οπότε αποφάσισα, πριν αρχίσω να παίζω, να αφήσω την κιθάρα μου πάνω στην καρέκλα και να εξηγήσω στο κοινό ότι για την Ισπανία η Fiesta nacional αποτελεί μια βαθειά ριζωμένη, πανάρχαια παράδοση και πως εμείς στην Ισπανία προσπαθούμε να προστατευθούμε από έναν τρόπο ζωής που άλλοι προσπαθούν να μας επιβάλουν από έξω!
Δεν περίμενα λοιπόν να με χειροκροτήσoυν τόσο δυνατά, κι’έτσι, στη συνέχεια, έπαιξα με διπλό κέφι, σε μια βραδυά πραγματικά αξέχαστη.»
(Έχει πει ακόμα):
«Σήμερα αισθάνομαι αρκετά ανεξάρτητος καλλιτεχνικά ώστε να μην είμαι αναγκασμένος να ψάχνω εγώ το τι επιθυμεί το πλατύ κοινό να ακούει -ποτέ κάτι τέτοιο δεν αποτελούσε στόχο μου. Αν ο κόσμος αγαπά αυτό που κάνω, έχει καλώς... Δεν δίνω εκατό κονσέρτα τον χρόνο, π.χ. αλλά δέκα με είκοσι μου είναι αρκετά. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μπορέσω να συμπληρώσω τις σπουδές μου στη μουσική (έχει σπουδάσει σύνθεση, αρμονία και ενορχήστρωση), έτσι ώστε να μπορώ να γράφω μουσική όχι μόνο για την κιθάρα, αλλά για κάθε όργανο της ορχήστρας.»
Στην αμέσως επόμενη ερώτηση:
«Νομίζετε ότι αυτή η γνώση μουσικής είναι τελικά απαραίτητη για έναν καλλιτέχνη του φλαμένκο;», απαντά:
«Οι σπουδές μου στη μουσική με βοήθησαν να κατανοήσω καλύτερα την έννοια el flamenco. Να την αναλύσω καλύτερα και να βρώ την λογική της... Προσπαθούμε συνήθως να ορίσουμε αυτή μας την κουλτούρα με κλισέ όπως: «Πνευματικό, μαγικό, με duende, η χωρίς duende,κ.λ.π.». Τι δείχνει αυτό: Μα, την ανικανότητά μας να την ερμηνεύσουμε σωστά... Στο κάτω-κάτω, duende μπορείς να συναντήσεις σε οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης. Όσο για την μαγεία, αυτή δεν είναι μονοπώλιο του φλαμένκο, όπως πολλοί που ανήκουν στο χώρο αυτό αλαζονικά πιστεύουν.»
(Παρατήρηση δημοσιογράφου: «…Θυμάμαι ότι ο Paco de Lucia μου είχε πει ότι, πολύ συχνά ο πατέρας του, προκειμένου να τον κάνει να μελετήσει πιο σκληρά, του έλεγε ότι πρέπει να ξεπεράσεις τον Manolo! Βλέπετε τον Paco σαν ανταγωνιστή;».
(δυνατό γέλιο απ’ τον Manolo ) «Ναι, πράγματικά, ο πατέρας του Paco συνήθιζε να το κάνει και μάλιστα μπροστά μου! Κοιτάξτε, γνωρίζω όλη την οικογένεια εδώ και χρόνια. Είχα στενή φιλία πρώτ’ απ’ όλα, με τον Ramon de Algeciras, τον μεγάλο κιθαριστή και αδελφό του Paco και στη συνέχεια ο Paco έγινε κι’ αυτός ένας αγαπητός φίλος. Ακόμα περισότερο δεμένος μαζί μου γιατί βάφτισα τον γιο του Curro. Ο Paco και εγώ μοιραζόμαστε τις ίδιες ιδέες. Μιλάμε συχνά για την ευθύνη που μας βαραίνει, το πώς να προωθήσουμε το φλαμένκο χωρίς να βλάψουμε τις ρίζες του. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι εχουμε κοινούς στόχους.»
.jpg)
Ο Manolo Sanlucar, ζει εδώ και αρκετά χρόνια στο σπίτι που έχτισε ο ίδιος, στο Sanlucar de Barrameda, την γενέτειρά του, όπου τον λατρεύουν σαν θεό, έχοντας εγκαταλείψει την Μαδρίτη, όπου, όπως λέει ο ίδιος, «...οι γείτονες σταμάτησαν να λένε καλημέρα μεταξύ τους». Ευτυχισμένος στην απομόνωσή του, με την γυναίκα του Άννα, τον γιο του Isidro, (συνώνυμο του αδελφού του, επίσης κιθαριστή Isidro Munoz), τα τέσερα σκυλιά του και φυσικά την αναπνοή του>», όπως λέει ο ίδιος, δηλαδή την κιθάρα και την μουσική του.
.jpg)
Το συλλεκτικό εξώφυλο της <<Candela>>που αναφέρεται στο κείμενο.
Θυμήθηκα ξαφνικά ότι είχα κάπου, στο αρχείο μου σε DVD του 1999 την θαυμάσια τανία του Carlos Saura «Flamenco», όπου ανάμεσα στα μεγάλα ονόματα του χώρου που εμφανίζονταν, υπήρχε κι’ ο Manolo.
Και έτσι σε ξανάκουσα, γνωστέ μου άγνωστε Manolo να πυρπολείσαι στο tablao παίζοντας μια ακόμα Alegria. Την alegria που πάντα σε χαρακτήριζε, χαμογελαστέ πανέμορφε Ανδαλουσιανέ, την alegria που, στον καμβά της, κένταγες με τα δυνατά και ευαίσθητα ακροδάχτυλά σου τις έξι ασημοκλωστές... Την alegria που έκανε εσένα και τις τριγύρω σου οντότητες να δονούνται από τη χαρά της ζωής… Ole, asi se tocan, Manolo.
